Bağışıklık sistemini güçlendirmek mümkün mü?

Soğuk kış günlerinde birçokları soğuk algınlığı, gribal enfeksiyon gibi hastalıklar nedeniyle hastanelere akın ediyor. Bir an evvel ayağa kalkmak isteyenler tıbbi ilaçların yanı sıra narenciyeler, ballı sıcak çaylar ve de vitamin haplara başvuruyor.

Peki gerçekten de bağışıklık sistemimizi artırmak mümkün mü? BBC Radyo 4 sunucusu ve sağlık muhabiri James Gallagher, bununla alakalı merak edilenleri konunun uzmanlarına sordu.

Soğuk suda yüzmek işe yarıyor mu?

Soğuk, hatta buz gibi sularda yüzmek hasta olmadan önce bağışıklık sistemimizi güçlendirebilir mi?

Gallagher’ın BBC Radyo 4’te hazırladığı “Inside Health” isimli programa göre, araştırmalar soğuk suyun yarattığı adrenalin etkisinin, kan dolaşımını enfeksiyonla savaşan hücrelerle doldurduğunu gösteriyor.

Antikor üretebilen ya da enfekte dokuya saldırabilen beyaz kan hücreleri bu sayede enfeksiyon olabileceğini düşünerek devriyeye çıkıyor. Peki bu daha fazla korunduğumuz anlamına mı geliyor?

Edinburgh Üniversitesi’nde immünoloji profesörü Eleanor Riley, “Birkaç saat içinde her şey normale dönüyor” diyor.

Prof. Dr. Riley, “Soğuk suda yüzen kişilerin daha az soğuk algınlığı geçirdiğine ya da daha az enfeksiyona kapıldığına dair bir kanıt yok” diye devam ediyor.

Bağırsaklarımız neden ‘ikinci beynimiz’?
Aşırı çalışan bağışıklık sistemi kronik yorgunluğun sebebi olabilir

Düzenli egzersiz önemli

Soğuk suyun bağışıklığı güçlendirdiğine yönelik geçerli kanıtlar olmayabilir ama düzenli egzersiz işe yarayabilir.

St Andrews Üniversitesi’nden aile hekimi Dr. Margaret McCartney, ortalama olarak yetişkinlerin yılda iki ile üç, çocukların ise beş ile sekiz kez soğuk algınlığına yakalandığını söylüyor.

Dr. McCartney, “Ancak orta düzeyde egzersiz yapan kişilerde daha az viral enfeksiyon görme eğilimi var” diyor.

Bu konuda da kesin sonuçlara ulaşmış klinik çalışmaların olmadığını dile getiren Dr. McCartney, “Elimizdeki veriler egzersizin insanlar için iyi bir şey olduğu yönünde… ancak mucizevi bir yöntem de değil” diyor.

Laboratuvar çalışmaları düzenli egzersizin bağışıklık sisteminin yaşlanmasını yavaşlatabileceğini gösteriyor.

Vücudumuzun savunma sistemi 20’li yaşlardan itibaren gerilemeye başlıyor.

Ancak 80 yaşındaki bisikletçiler üzerinde yapılan araştırmalar bu kişilerin kendilerinden onlarca yaş daha genç insanların bağışıklık sistemine sahip olduğunu gösterdi.

Söz konusu çalışmaların yeterince yüksek kalitede yapılmadığını bildiğini kaydeden Dr. McCartney, “Ama ben bol bol bisiklete bineceğim” diyor.

Vitaminler işe yarıyor mu?

Hasta geçen günlerde hemen hemen herkes C vitaminine sarılıyor. Portakal soyan, limonlu çaylar içenler bir yana, vitamin haplar da gidilen ilk adreslerden.

C vitaminlerinin işe yarayıp yaramamasıyla ilgili soruya “Ben hayır diyorum” yanıtını veren Dr. McCartney’e göre, eksik olması bağışıklık sistemini zayıflatabilir, ancak büyük çoğunluk için fazladan almanın kazandıracağı çok az şey var.

Aynı şey multivitaminler için de geçerli ve Dr. McCartney bunların sadece “pahalı idrar” yaptırdığını söylüyor.

Ancak D vitamini ile ilgili kanıtlar kesin bir hayır cevabını vermiyor, üzerine yapılan tartışmalar da devam ediyor. Güneş ışığıyla birlikte alındığı için D vitamini seviyeleri kışın düşüş gösteriyor.

“Bence kanıtlar, solunum yolu hastalığı olan ve D vitamini çok düşük olan insanlar için olası faydalara işaret ediyor” diyen Dr. McCartney’e göre, ancak herkese yardımcı olacağına dair hâlâ “yetersiz” kanıt var.

Dr. McCartney, ayrıca ekinezya, zerdeçal ve zencefil bitkilerin de bağışıklık sistemini güçlendirmeyeceğini söylüyor.

Hangi saatlerde bağışıklık sistemimiz daha güçlü?

Bağışıklık sistemlerinin yapabilecekleri gün boyunca sabit değil.

Prof Riley, “Bağışıklık sistemimiz sabahın erken saatlerinde uyandığımızda en etkili halini alır, günün erken saatlerinde oldukça etkili olmaya devam eder ve günün ilerleyen saatlerinde azalmaya başlar” diyor.

Bu nedenle soğuk algınlıkları genellikle sabahları daha kötü hissedilir. Çünkü bağışıklık sistemi semptomlarla bu saatlerde daha çetin bir mücadele verir.

Düşüş ise “akşam üstü saat 4 ya da 5 civarında” başlar. Bu nedenle “olacağınız aşıyı sabah olursanız ya da sabahları öksüren birine maruz kalırsanız daha iyi korunabilirsiniz.”

Prof Riley, bağışıklık sistemi 24 saatlik bir döngüye sahip olduğundan, gece geç saatlere kadar çalışmak ve hafta sonları uzun süre yatmak yerine “düzenli bir günlük ritme” sahip olmanın “bağışıklık sisteminizi güçlendirmeye daha önemli ölçüde yardımcı olabileceğini” söylüyor.

Bağışık sistemine zarar veren şeylerden uzak durun

Bağışık sistemini güçlendirmeye çalışmak için çeşitli yollar denemek elbette çok önemli. Ama en az onun kadar önemli olan bir başka şey ise ona zarar vermemek.

Bunların en önemlilerinden birisi sigara içmemek. Çünkü sigara akciğerlere doğrudan zarar vererek virüslere karşı daha az etkili bir bariyer oluşturur.

Sigara ayrıca vücuttaki iltihaplanmayı (enflamasyonu) da artırır. Enflamasyon bağışıklık sistemi için bir termostat görevi görür ve vücudun bir enfeksiyona nasıl tepki verdiğini gösterir.

Ancak Prof. Tregoning’in dediğine göre “kontrolsüz iltihaplanma sizin için kötüdür çünkü bağışıklık sistemini bozar”. Ve böylece vücut olası risklere karşı daha az iyi yanıtlar verir.

Obezite de vücuttaki enflamasyonu artırarak enfeksiyonlara yatkınlığı ve şiddetini artırabilen bir başka faktör.

Dr. McCartney, “Bunların ikisi de insanlar için durdurulması veya tersine çevrilmesi zor şeyler olabilir, evet. Ancak değiştirilmesi en mümkün olanları” diyor.

Stresten uzak durun

Sürekli stres altında olmak vücuttaki kortizol hormonu seviyelerini yükseltir.

Kortizol bağışıklık sistemini zayıflatarak enfeksiyona daha yatkın hale gelmenize neden olabilir.

Prof Tregoning, doğada olmanın, yürüyüşe çıkmanın, arkadaşlarla vakit geçirmenin, hatta soğuk suda yüzmenin, neden faydalı bir etkiye sahip olabileceğinin açıklamasının da bu olabileceğini söylüyor ve devam ediyor:

“Daha az stresli oluyorsunuz, daha az kortizol salgılıyorsunuz, dolayısıyla bağışıklık sisteminiz yapmaya çalıştığı görev için daha uygun hale geliyor.”

Prof Riley ise şöyle ekliyor:

“Mutlu olmanın, olumlu bir ruh hali içinde olmanın bedensel işlevlerimiz üzerinde çok ama çok önemli bir etkisi olduğuna hiç şüphe yok.”

Burun spreyleri

Lancet dergisinde yayımlanan bir rapor, soğuk algığının başlangıcında buruna sıkılacak burun spreylerinin işe yaradığını gösterdi.

Araştırmada binlerce insana ya tuzlu su (salin) spreyi ya da jel bazlı bir sprey verildi. İnsanlar hastalandıklarını hissettiklerinde günde altı defaya kadar kullanabiliyorlardı.

Burun spreyi kullanmadan günlük hayatlarına devam eden insanlar çalışma sırasında ortalama sekiz günlerini hasta olarak geçirdi.

Ancak tuzlu su (salin) ya da markalı jel bazlı sprey kullananlarda bu süre altı güne düştü.

Dr. McCartney, markalı bir spreyin normal bir tuzlu su spreyinden daha iyi olmayacağını savunuyor.

Bağışıklık sistemi gerçekten de güçlendirilebilir mi?

Prof Riley, sağlığınıza dikkat etmek için zaten sigara içmiyor, sağlıklı besleniyor, düzenli egzersiz yapıyorsanız bağışıklık sisteminizin bir enfeksiyona yanıt vermek için “mümkün olan en iyi durumda” olduğunu söylüyor.

“Normal, sağlıklı bir insan olmanın ötesine geçmek için bir şey yapabilir misiniz?” sorusuna cevap olarak gerçek bir kanıtın olmadığını belirten Prof. Riley şöyle devam ediyor:

“Ancak belirli enfeksiyonlara karşı bağışıklığınızı artırmak için yapabileceğiniz şeyler var ve bu da aşı olmak.”

Prof. Riley, bağışıklık artıcı ürünler için çok fazla para harcamak yerine ilk olarak enfekte olmamanın yollarını düşünmeyi, bir başka deyişle de “kiminle sosyalleştiğiniz dikkat etmeyi” öneriyor.

Sağlık haberleri